Aktywne Sokoły

TG „Sokół” zostało założone w Pradze w 1862 r. z inicjatywy Mirosława Tyrsa, który jako pierwszy wystąpił z inicjatywą organizowania ćwiczeń gimnastycznych, rozwijających nie tylko siłę, ale i męstwo „w sercu ku obronie praw ludzkich i narodowych”. Prezesem wybrano Henryka Fügnera. Nazwę „Sokół” przyjęto z pieśni Słowian Południowych. Sokołami nazywano tam bohaterów narodowych. Nowa organizacja, która od samego początku miała charakter postępowo - narodowy szybko pozyskiwała nowych członków. Wśród ludności polskiej również budziła się i narastała świadomość narodowa.

Pierwsze Gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego na terenie Polski zostało założone w 1867 r. we Lwowie z inicjatywy Klemensa Żukotyńskiego i Ludwika Goltenthala. Pielęgnowano tężyznę fizyczną, duchową i moralną. Głównymi hasłami „Sokołów” były: wolność, równość, bohaterstwo, humanitaryzm. W „gniazdach sokolich” uprawiano ćwiczenia gimnastyczne i inne dyscypliny sportowe, które miały być formą ulepszania najbardziej szlachetnych przymiotów ducha. TG “Sokół” jest jedną z ważniejszych instytucji sportowych w historii polskiej kultury fizycznej. Łączy w sobie wartości patriotyczne i kulturalne, zwracając uwagę na właściwe wychowanie młodzieży, na pielęgnację tradycji, a także historii.

Na Górnym Śląsku pierwsze gniazdo „Sokoła” powstało 11 października 1895 r. w Bytomiu. Założył je robotnik Józef Tucholski.

Data 15 lutego 1914 r. jest przyjmowana jako założenie gniazda „Sokoła” w Raciborzu. Pierwszym prezesem był Józef Grzybek, a naczelnikiem Władysław Wilmanowicz. W chwili powołania raciborskie gniazdo liczyło 20 osób. Pod koniec 1918 r. liczba członków wzrosła do 55. I wojna światowa całkowicie przerwała działalność wszystkich polskich organizacji, w tym raciborskiego „Sokoła”. 

Po zakończeniu działań wojennych reaktywowanie gniazda “Sokoła” w Raciborzu nastąpiło 30 stycznia 1919 r. Pierwsze zebranie odbyło się w Domu Kultury Polskiej “Strzecha”. Prezesem został Antoni Rostek.

W latach Powstań Śląskich i podziału Górnego Śląska  “Sokół” w Raciborzu zahamował swoja działalność (1923-1927). Dopiero w lipcu 1927 r. dzięki dyrektorowi Banku Ludowego Kazimierzowi Malczewskiemu, wznowiono jego pracę. Kazimierz Malczewski, były działacz plebiscytowy i prezes Towarzystwa Gimnastycznego we Wrocławiu, był także prezesem Związku Polaków w Niemczech Dzielnicy Śląskiej z siedzibą w Opolu. W kilka dni potem utworzono także gniazdo kobiece. Liczyło 15 osób z Jadwigą Malczewską, Agnieszką Śnierzą, Julią Gerlich, Genowefą Krewek i Apolonią Fojcik. 

Po zakończeniu II wojny światowej władza komunistyczna podobnie jak hitlerowska, uznała “Sokoła” za organizację nacjonalistyczną i klerykalną. Nie wyrażano zgody na formalną rejestrację. Od 1948 r. “Sokół” w Polsce zaprzestał działać. Taki stan rzeczy utrzymywał się w Raciborzu do lat siedemdziesiątych XX w. Kiedy w latach siedmdzisiątych przy Szkole Podstawowej nr 11 powołano klasy sportowe o profilu pływackim, pojawiła się idea reaktywowania TG “Sokół”. Pierwsze próby rejestracji organizacji zakończyły się niepowodzeniem. W 1969 r. założono więc Międzyszkolny Klub Sportowy nazwany z przekory “Victorią” co oznaczało zwycięswto. Pierwszą sekcją było pływanie, rok później powstała sekcja lekkiej atletyki. Działacze, głównie rodzice uczniów klas sportowych wspólnie z trenerem-koordynatorem pływania Wojciechem Nazarko podjęli kolejną próbę reaktywowania gniazda “Sokoła”. Po ponownym otrzymaniu odmowy postanowiono założyć Klub Olimpijczyka przy MKS “Victoria”. Przewodniczącym wybrano Wojciecha Nazarko. Powołano m.in. Komisję Historyczną, gdzie ukryto Gniazdo TG “Sokół”. Przewodniczącym komisji został nauczyciel historii Benedykt Motyka, który został pierwszym naczelnikem Towarzystwa.

Historyczną datą dla raciborskich działaczy był dzień 10 marca 1986 r. Wtedy to nastąpiło uroczyste otwarcie Zespołu Sal Gimnastycznych i pojawiła się szansa reaktywowania TG “Sokół”. W 72 rocznicę powstania gniazda “Sokół”w Raciborzu - w holu budynku przy ul. Klasztornej 14 lutego 1987 r. (siedziba Klubu Olimpijczyka w  Raciborzu) zostaje odsłonięta tablica następującej treści: W hołdzie działaczom Towarzystwa Gimnastycznego “Sokół” organizacji zasłużonej dla krzewienia sportu i kultury polskiej na terenie Ziemi Raciborskiej w latach 1914-1932. Inicjatorem tych uroczystości był Wojciech Nazarko, wspierany przez nauczyciela historii Alfreda Nowaka.

Dopiero 30 lipca 1992 r. Urząd Wojewódzki w Katowicach wpisał TG “Sokół” w Raciborzu do rejestru Stowarzyszeń Kultury Fizycznej pod nr 796. W zaświadczeniu do decyzji podano skład zarządu: prezes - druh Wojciech Nazarko, skarbnik - druh Emil Wycisk, sekretarz - druh Zbigniew Wójcik, członek - druh Jerzy Gizowski.

Raciborscy sokoli bardzo aktywnie uczestniczą w życiu społecznym, kulturalnym naszego miasta. Należy podkreślić organizację wielu imprez i spotkań promujących ruch sokoli i olimpijski oraz kulturę fizyczną, także osób niepełnosprawnych m.in. “Sportowy Opłatek z Sokołem”, “Bal Sportu z Sokołem”, Mistrzostwa Polski w pływaniu Master i Szkół Sportowych, Inaugurację Wojewódzkich i Regionalnych Dni Olimpijczyka, Olimpiada Dzieci Sprawnych Inaczej, konkursy literackie, artystyczne itp. Towarzystwo skutecznie podtrzymuje tradycje sokolstwa polskiego i łączy je z krzewieniem ruchu olimpijskiego, agnażując w sposób uwniwersalny młode pokolenie. Uczy aktywności, patriotyzmu, miłości do Ojczyzny, rozumnego życia, odczuwania tego co piękne, kochania tego co dobre.           

W uroczystościach 140-lecia powstania bardzo aktywnie uczestniczyli w nich raciborzanie. Odbyli oni  seminarium historyczne Racibórz-Lwów-Poczajowo- Krzemieniec-Zbaraż. Uczczono ponadto jubileusze: 20-lecia Klubu Olimpijczyka i Reaktywowania Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Raciborzu oraz 10 rocznicę Poświęcenia Sztandaru Raciborskiego Sokoła w Katedrze Lwowskiej. Ryszard Marek Groński w  1988r. napiasał: „Jest takie miasto, co zwie się Lwów, znów wolno o nim dziś pamiętać. Nocą - we Lwowie srebrzysty nów oświetla cmentarz, gdzie Orlęta, to lwowskie dzieci nazwano tak, te które padły broniąc miasta. Śpią na cmentarzu, gdzie krzyży brak...”.

Uczestnicy seminarium zwiedzili m.in. Ławry Poczajowsko-Uspieńskie oraz Sanktuarium Prawosławne na zachodniej Ukrainie, Krzemieniec, Lwów, Cmentarz Łyczakowski i „Orląt” Lwowskich.

Druga część uroczystości odbyła się w Krakowie, gdzie obyła się m.in. Sesja Popularno-Naukowa. Raciborska delegacja Wojciech Nazarko, Sławomir Szwed, Janusz Obarymski brała w niej czynny udział m.in. S. Szwed przedstawił referat „Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Raciborzu 1914 -2007”. Podczas uroczystości otwarcia prezes Wojciech Nazarko przekazał pamiątkowe upominki m.in. obecnemu na spotakaniu prezydentowi Krakowa p. Majchrowskiemu i prezesowi TG “Sokół” w Polsce Konradowi Firlejowi. Doskonale bawiono się podczas spektaklu teatralnego pt. “Przekładaniec Galicyjski”. Uczestnicy wzięli także udział w mszy św. w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa (u Sercanek). Złożono hołd w krypcie św. Leonarda na sarkofagu naczelnika gen. Tadeusza Kościuszko. Delegacja “Sokoła” przyjeta była ponadto przez prezydenta Krakowa, władze woj. małopolskiego oraz rektora AGH, jedenej z największych uczelni w kraju.

(MiR)