Urząd Miasta Krakowa ma od niedawna w swej strukturze wydział ds. jakości powietrza. Wskutek próśb płynących z Raciborza, krakowski prezydent Jacek Majchrowski wysłał nad Odrę Beatę Smolską z tegoż wydziału. Przybyła z misją opowiedzenia raciborzanom jak wprowadzono strefę bez węgla w Krakowie i jakich błędów należy unikać przy tym działaniu.

Aktualnie po zawirowaniach na drodze sądowej, gdzie NSA podtrzymał uchylenie uchwały krakowskiego samorządu o strefie, takowa jednak wejdzie w życie, bo zmieniły się regulacje państwowe w tym zakresie. Zakaz palenia węglem w piecach zacznie obowiązywać od 1 września 2019 roku. Na dziś walka ze smogiem doprowadziła do likwidacji 14 tys. pieców węglowych – z 24 tys. pracujących pozostało 10 tys.

Inwentaryzacja na początek

Uchwały antysmogowe w Krakowie uchwalono dwie. Jedna stanowi o całkowitym zakazie stosowania paliw stałych, a druga traktuje o zakazie eksploatacji instalacji. W jaki sposób przepisy są egzekwowane? Poprzez intensywne kontrole palenisk i zgromadzonego paliwa. Straż miejska w Krakowie działa w specgrupach. Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu, z którym ma umowę magistrat poddaje próbki badaniom.

By wdrożyć prawo w życie potrzebna była kompleksowa inwentaryzacja źródeł ciepła w mieście. Zaczęła się w 2013 roku by zakaz węglowy wprowadzić w latach 2018–2019. Optymalną formułą inwentaryzacji jest ta, która odbywa się w każdym lokalu. Szacunkowe metody okazują się niewystarczające.

W Krakowie uruchomiono program osłonowy dla najuboższych mieszkańców, których nie stać na zwiększone koszty ogrzewania. MOPS wydaje im dopłaty do rachunków za ciepło. Od 2015 roku ten system obowiązuje. Korzystają ci co zmienili system ogrzewania. Zyskują 100% dofinansowania na wymianę pieca (tak dzieje się w przypadku wszystkich użytkowników pieców kaflowych). – Miasto nie może zostawić ludzi z tym problemem – podkreśliła w Raciborzu kierownik Beata Smolska.

Olej na białej plamie

Gościa z Krakowa zasypano pytaniami, kierowanymi doń przez radnych – członków specjalnego zespołu powołanego przez prezydenta Raciborza, by opracować plan działań ws. walki ze smogiem. Wiceprezydent Wojciech Krzyżek był ciekaw czy Kraków finansuje mieszkańcom nowe przyłącza do sieci i do utrzymania systemu. Okazało się, że miasto się tym nie zajmuje, choć urzędnicy pomagają i interweniują w sprawach mieszkańców, którzy chcą się podłączać do sieci ciepłowniczej lub gazowej. – Diagnozujemy białe plamy na mapie źródeł ciepła. Olej opałowy ze zbiornika jest także dopuszczalny i stosowany tam, gdzie nie ma gazu i sieci – wyjaśniła B. Smolska.

Prezydent Lenk przypomniał członkom zespołu, że do 2008 roku Racibórz również nie stosował dotacji do pieców na węgiel (ekogroszek), ale katowicki WFOŚ uruchomił takie dotacje i po dwóch latach walki rada miasta uległa i wprowadziła taką możliwość w swoim programie walki z niską emisją. – Musimy wyznaczyć kiedy mówimy koniec. We wrześniu odejdziemy definitywnie od tego. W tym roku jest jeszcze kilkanaście dotacji – poinformował włodarz.

Marcin Fica dopytywał, a co z rejonami gdzie nie ma żadnych sieci. W Krakowie pozostaje wtedy olej lub prąd. – Kogo na to stać? – dziwił się radny.

Sypialnia nie walczy

Henryka Mainusza interesowała kwestia kontroli dystrybutorów opału. Krakowianka odparła, że prowadzono długo akcję edukacyjną, gdzie straż miejska nie straszyła, a pouczała. Dziś notuje się mało sytuacji z paliwem złej jakości. Na tysiące kontroli są to pojedyncze sytuacje. Gorzej, że istnieje potężna emisja napływowa z okolicznych sypialni Krakowa. Tam zakazu palenia węglem nie ma. – U nas jest podobnie. U sąsiadów nie widzimy tak zaawansowanych działań jak u nas – zauważył. Ekspertka z Krakowa wskazała jako podpowiedź w tej sprawie na porozumienie 14 gmin małopolskich, z którymi Kraków współdziała w walce o czyste powietrze. – Tak podnosimy świadomość – przekonywała. Mirosław Lenk zwrócił uwagę, że zapisy na papierze nie wystarczą, a we wsiach nie ma strażników jak w mieście, którzy kontrolowaliby kotłownie. – Dostaniemy smogiem stamtąd – przewiduje.

W Raciborzu przez całą obecną kadencję samorządu przewijał się wątek zakupu profesjonalnej stacji monitorowania stanu powietrza. Tymczasem Kraków kupił kilka takich stacji i oddał w użytkowanie Wojewódzkiemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska. Nasze władze martwią się, że nie znajdą szybko kilkudziesięciu milionów złotych na wymianę pieców i termomodernizacje budynków w zasobie komunalnym. Kraków nie załatwił tej kwestii na swoim terenie, ale planuje być w tym temacie „na zero” w okolicach terminu wprowadzenia strefy. Ten kto nie zdąży się dostosować do nowych przepisów naraża się na sankcje finansowe z kodeksu wykroczeń. Mandaty i grzywny będą egzekwowane przez straż miejską i policję. Będziemy gnębić – zapowiadała.

Wstydzili się stanu powietrza

Według kierowniczki ze stolicy Małopolski w jej mieście jedynie najstarsi i najmniej sprawni mieszkańcy opornie podchodzą do zmian w sposobach ogrzewania. – Do nich wysyłamy urzędnicze zespoły doradcze by pomogły w procedurach i przekazały informacje, jak ważne dla przyszłości miasta i mieszkańców podejmujemy działania – stwierdziła. Wskutek wieloletniej kampanii antysmogowej, zdaniem Beaty Smolskiej Kraków nie musi na dziś wstydzić się stanu powietrza. – Obecnie to Nowy Targ czy Nowy Sącz znajdują się w gorszej sytuacji. Jeszcze 8 lat temu u nas było najbardziej nieciekawie – przyznała.

Leszek Szczasny chciał wiedzieć na jakich doświadczeniach w walce ze smogiem bazuje gród Kraka. – My uczymy się od was, a wy od kogo? – pytał. – Nasze działania są pierwotne, nie mamy wzorców. To zakaz wyjątkowy w skali Polski – tak Beata Smolska zakończyła ponad godzinną rozmowę z radnymi Raciborza.

Mariusz Weidner