Spotkaliśmy się w domu pani Marii, u progu powitała nas jej córka Iwona. Przy kawie i kołaczu dyskutowaliśmy o życiu poetki, które nie zawsze było usłane różami. Każde doświadczenie traktowała jako element całości, który należy zapisać, a najlepiej wydać w tomiku. – Wszystko jest piękne, ale szybko przemija, a wszystko, co najpiękniejsze, to przemija szybciej – mówi poetka.

Lwów, Kutno, Kraków, Racibórz

Maria z Zobolewiczów Wojtczak urodziła się we Lwowie (miasto dawniej należało do Polski), tam mieszkała do 11 roku życia, musiała się jednak przenieść, bo jej ojciec Antoni został skierowany do innego zakładu, pracował w monopolu tytoniowym. Pani Maria wraz z rodziną przeprowadziła się do Kutna, tam długo jednak nie zabawili. Musieli się znów przeprowadzić, tym razem do Krakowa – tam zastała ich wojna. Później trafili do Raciborza. – Tu nie było nic, siadłam na gruzach i zaczęłam płakać, wyjechałam z pięknego Krakowa, jednak z czasem to miasto stało się moim ukochanym miejscem na ziemi – przyznaje pani Maria, która była wówczas nastolatką.

Od zawsze uwielbiała się uczyć, na studia wybrała się do ówczesnej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu (dzisiaj Uniwersytet Opolski). Tam ukończyła kierunek z zakresu filologii polskiej i niemieckiej. Później rozpoczęła pracę w Szkole Podstawowej numer 8 w Raciborzu, następnie kierowała Szkołą Zbiorczą w Rudniku. Za pracę zawodową i społeczną w 1974 roku uhonorowana została Brązowym Krzyżem Zasługi i Nagrodą Ministra Oświaty i Wychowania III stopnia. W 2001 roku Wielka Kapituła w Krakowie przyznała jej medal państwowy za zasługi literackie, z inicjatywy Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Raciborzu. Jest wielokrotną laureatką licznych konkursów poetyckich i literackich.

Twórczość po raz dwudziesty pierwszy

Wiersze – jak sama mówi – pisała od zawsze. Pierwsze utwory publikowała w czasopismach, później w autorskich tomikach poezji. Często tworzyła na jakąś okoliczność, np. szkolną akademię, jednak przeważnie pisała dla przyjemności. – Bardzo lubię poezję. Pomyślałam więc, że stać mnie na to, żeby ją wydawać – komentuje.

Twórczość pani Marii została utrwalona w 21 tomikach, pierwszy ukazał się w 1985 roku, ostatni 23 lata później, czyli w 2008 roku. Dopytujemy o to, jaki był odbiór pierwszego tomiku. – Cudowny – słyszymy. Od tego momentu poetka stawała się coraz bardziej znana w otoczeniu, nie tylko tym lokalnym, ale i szerzej.

Poproszona o wskazanie ulubionego swojego dzieła, zauważyła, że nie może, bo wszystkie są wyjątkowe. – Dla mnie najcenniejszym jest ten pt. „Miłość”, bo znajdują się w nim też wiersze mojego nieżyjącego już ojca – włączyła się w rozmowę córka pani Marii, Iwona, która była pierwszą odbiorczynią wszystkich tekstów swojej mamy. Oceniła też jej twórczość jako trudną. Wymagającą spokoju i przemyśleń.

Dziedziczona poetyckość

Poetyckość w ich domu gościła zawsze, pani Maria mówi, że jej ojciec Antoni śpiewał i grywał w teatrze we Lwowie. Cudownie wspomina swoje lata jako dziecko. Nie była jedynaczką, miała dwóch braci, młodszego i starszego, zawsze trzymali się razem, niestety już nie żyją. – Ja mam w tym roku 90 lat, ale jeszcze przydałoby się trochę pożyć, jeszcze coś zrobić, napisać, wystąpić – mówi jubilatka z uśmiechem na twarzy, wspominając przy tym swoje liczne spotkania autorskie, które, odbywały się m.in. w Raciborskim Domu Kultury, Muzeum czy Towarzystwie Miłośników Ziemi Raciborskiej, gdzie też przez długi okres działała. Jako nauczycielka tworzyła też przedstawienia, wykonywała przy tym wszystkie stroje, łącznie z perukami. – Wszystkie były robione na mojej głowie – relacjonuje jej córka.

Pani Maria poetycką duszę zaszczepiła w swoich dzieciach oraz wnukach. – Córka, mimo że studiowała ekonomię, to pisała. Mama bez wiedzy swojej wnuczki wysłała wiersze jej pióra do konkursu. Zdobył pierwsze miejsce – dzieli się z nami tą informacją pani Iwona, podkreślając przy tym, że jej córka podziwia swoją babcię.

Obecnie całą rodziną mieszkają w Niemczech, w Raciborzu bywają czasami, jednak to nie przeszkadza w pielęgnowaniu polskiej kultury. – Ja bardziej jestem uzdolniona muzycznie, mam to po ojcu. Pamiętam te cudowne wieczory, kiedy grał na skrzypcach, dołączała do tego moja mama, która zasiadała do pianina, czytała też swoje wiersze. To było piękne – wraca wspomnieniami pani Iwona.

Podziękowania od Jana Pawła II

– Warto pisać dlatego, że dzięki temu wyrzucamy to, co kryje dusza. Dzięki temu dzielimy się tym z innymi. To, co jest zapisane, zostaje na zawsze. Mogę do tego zawsze wrócić – mówi jubilatka zapytana o to, co ma w sobie słowo pisane.

Pani Maria napisała też wiersz w momencie, kiedy Karol Wojtyła został wybrany na papieża i wysłała go do Watykanu. Dostała za to podziękowanie od samego Ojca Świętego. Specjalny wiersz napisała też Jurkowi Owsiakowi czy Wisławie Szymborskiej.

Trzeba kochać życie

90 lat, to piękny wiek. Jaka jest więc recepta na długowieczność? – Trzeba kochać życie, należy je trzymać w garści – odpowiada jubilatka. Dowiadujemy się też, że pani Maria jest z ormiańskiej rodziny. – Mamy korzenie niemalże z królem Stanisławem Leszczyńskim. Babcia była z Leszczyńskich, a dziadek był prezydentem Lwowa – opowiada kobieta.

Otarła się o śmierć

W trakcie rozmowy pani Maria nawiązała do czasów wojennych, wspominała moment, kiedy to jako 15–letnia dziewczyna pracowała jako opiekunka dla dzieci, których ojcem był członek hitlerowskiego wojska (SS). Było to w Krakowie – Mama opiekowała się dwóją dzieci. Były bardzo rozwydrzone, aby ich uspokoić nauczyła je polskiego pacierza. Później prosiła, aby go nie powtarzały przy rodzicach. Słuchały, jednak raz się pokłócili, stwierdziły wtedy, że zrobią jej na złość, zaczęły modlić się przy stole. Ich ojciec chciał rozstrzelać mamusię – opowiada córka Iwona. – Gorąco mi się zrobiło. Pracowała jednak dla nich też służąca, pochodząca ze Lwowa, ta rodzina się z nią liczyła. Ona mnie uratowała – dodaje jubilatka.

W czasie wojny – jak większość Polaków – rodzina pani Marii pomagała Żydom. Ukryli kilku w piwnicach ich krakowskiego domu. Jej mama Franciszka szyła, często więc w domu gościła klientów. Korzystając z okazji, młoda pani Maria razem z braćmi często żartowali, że wyjawią rodzinną tajemnicę. – Jeden z Żydów po wojnie nas odwiedził i podziękował, że uratowaliśmy mu życie. Długo szukał, jednak nas odnalazł – dzieli się z nami wspomnieniami pani Maria. – Mieszkaliśmy wtedy w bloku przy ulicy Kościuszki w Raciborzu, miał długą brodę. Pamiętam, jak się go jeszcze wystraszyłam – dodaje jej córka.

Rozmawiał Dawid Machecki

Pani Maria napisała wiersz o Raciborzu, do tej pory nigdzie nie był jeszcze publikowany. Po raz pierwszy ukazuje się za pośrednictwem „Nowin Raciborskich”.

Racibórz, jak mówi legenda, książę Ratibor założył,

od tej pory wszędzie lud raciborski tu żył.

Przez Racibórz Odra płynie, fale szepcą jego dzieje,

język śląski tu nie zginie,

wrósł w te stare śląskie knieje.

Płynie Odra przez Racibórz.

Ukochany stary gród.

Pokłoniła się zamkowi,

pozdrowiła Śląski lud.

Nikt nie zdołał wyrwać mowy,

którą od kolebki znają.

Lud tu twardy, lud bojowy.

Ziemię swoją tu kochają.

Przeszło przez to ziemię piekło

wojny, ogień, morze łez.

Lecz już wszystko się odwlekło

Część w niepamięć poszła też.

Dziś Racibórz odnowiony,

z gruzów powstał, tętni, żyje.

Serce jego głośno bije.

To syreny obwieszczają,

wszem i wobec dookoła,

że Racibórz wolnym miastem!

Że tu dobrze, że wesoło.

Dzisiaj właśnie jest rocznica wyzwolenia Raciborza.

Dzisiaj on strojny jak Ślązaczka piękna, hoża.

A nad miastem wiernie czuwa,

w swej powadze, majestacie,

sam Moniuszko, kompozytor z pięknych Wy go utworów znacie.

Czy słyszycie w Odry falach jego pieśni tu śpiewane?

Nie w teatrach, nie na balach, lecz wśród ludu zachowane.

Płyń więc Odro, prosto śmiało, śląska rzeko dalej w świat.

Powiedz co się tutaj działo przez okrągłe 1000 lat.