Warta grzechu warta

Ojca mamy znała tylko z opowiadań, bo zmarł dokładnie w dniu wyzwolenia rodzinnego Glinna, 17 stycznia 1945 roku. Z niemieckiego więzienia w Sieradzu pan Stanisław wrócił schorowany i już nie odzyskał sił. Marianna żegnała męża słowami „Pierwszy dzień wolności zabłysnął, a Ciebie grobowy kamień przycisnął”, które zapisane na kartce włożyła do trumny. Razem z czwórką dzieci rozpoczynała nowy rozdział życia w powojennej Polsce. Najstarszy Marian związał swe losy z Łodzią, Krystyna została na rodzinnym gospodarstwie, Janina zamieszkała w Warcie, a najmłodsza Anna trafiła do Aleksandrowa.

W 1947 roku w kościele w Brodni Janina Wielgus poślubiła Józefa Krawczyka, a w kwietniu następnego roku przyszła na świat ich pierwsza córka Grażyna. Na początku rodzina mieszkała w Glinnie, a potem przeniosła się do Warty, gdzie wynajęła mieszkanie. – To było niewielkie mieszkanko na parterze budynku należącym do pani Kosakowskiej. Nieraz zastanawiałam się nad tym, jak rodzice z dwójką dzieci, bo w 1953 roku urodziła się moja siostra Marysia, zdołali się w nim pomieścić. Mieliśmy beztroskie i szczęśliwe dzieciństwo. W każdym domu mieszkała gromadka dzieci, więc kompanów do zabawy było sporo. Najczęściej bawiliśmy się w chowanego, dwa ognie, graliśmy w klasy, a zimą jeździliśmy na łyżwach lub sankach i większość czasu spędzaliśmy na dworze – wspomina pani Grażyna.

Jej rodzice dostali pracę w szpitalu psychiatrycznym, gdzie już wcześniej pracowało rodzeństwo mamy pani Janiny. Zarobki musiały nie być zbyt wysokie, bo pan Józef zajmował się dodatkowo krawiectwem ciężkim, którego nauczył się w wojsku. Od kiedy nawiązał współpracę z zakładem Osińskiego, miał dwa etaty. Dziewczynkami zajmowała się często babcia, bo z Glinna do Warty było tylko osiem kilometrów. – To były piękne czasy, bo pracownicy szpitala i ich dzieci mogli korzystać z bogatej oferty socjalnej i kulturalnej. Była tam stołówka, w której jedliśmy obiady, kółko taneczne i teatralne, w którym występowała moja mama i do którego kostiumy szyła siostra babci. Szpital wybudował też dla swoich pracowników osiedle, w którym rodzeństwo babci dostało potem mieszkanie – tłumaczy.

W 1960 roku Krawczykowie zamieszkali w pierwszym wybudowanym w mieście bloku. Po 7-letniej podstawówce w Warcie pani Grażyna wybrała liceum ogólnokształcące w Sieradzu, gdzie codziennie dojeżdżała autobusem. – Trafiłam do wyjątkowo zdolnej klasy. Wielu moich kolegów skończyło prawo, medycynę, architekturę. Spotykamy się co jakiś czas w Sieradzu, choć w coraz mniejszym gronie. W czasach licealnych przyjaźniłam się z Grażyną Janiak i to była taka przyjaźń, która przetrwała lata, aż do jej śmierci – opowiada Grażyna Płonka i dodaje, że mimo natłoku zajęć i dojazdów zawsze znalazła czas na imprezy kulturalne organizowane w Sieradzu, a także zabawy taneczne w sali remizy strażackiej i imprezy miejskie na stadionie w Warcie.

Po maturze startowała na polonistykę na Uniwersytecie Łódzkim, ale nie dostała się. Rok przerwy w nauce wykorzystała do zdobycia doświadczenia w Gminnej Spółdzielni w Warcie, gdzie była odpowiedzialna za przeprowadzanie remanentów w jej sklepach. – To była fajna praca, bo w czasach, kiedy niczego nie można było kupić, miałam wszędzie znajomości. Podczas wakacji przyjechały do Warty moje dwie koleżanki, które trafiły do szkoły pielęgniarskiej w Raciborzu. Namówiły mnie, bym spróbowała startować do Studium Nauczycielskiego, które działało w mieście. W 1967 roku rozpoczęłam naukę na wydziale polonistyki z myślą, że po dwóch latach wrócę do Warty – tłumaczy pani Grażyna.

Chłopak z Raciborza

Pierwszy spacer po Raciborzu był dla pani Grażyny sporym zaskoczeniem, bo nie spodziewała się, że spotka tu tak wiele osób mówiących na ulicy po niemiecku. Zauroczyły ją chodzące w mazelonkach Ślązaczki i niezaprzeczalny urok miasta skąpanego w zieleni.

Początkowo zamieszkała w wieloosobowym pokoju w akademiku przy ul. Opawskiej, a od października w nowo wybudowanym akademiku przy ul. Słowackiego. W czasie I roku jej współlokatorką była Maria Pyzocha i Elżbieta Rogosz, a w następnym roku Helena Kuśnierz. Wśród wykładowców filologii polskiej pani Grażyna zapamiętała Mikołaja Hipnarowicza, Zdzisława Piaseckiego, Władysława Hendzla i Bronisławę Daniek, która przygotowywała z młodzieżą montaże słowno-muzyczne i spotkania w raciborskim KMPiK-u.

Jesienią i wiosną trwały prace porządkowe wokół nowego akademika i studenci w czynie społecznym często w nich uczestniczyli. Znacznie atrakcyjniejsze było jednak to, co działo się poza szkołą. Wieczorami były zabawy taneczne, a latem wakacyjne obozy. Na spacery chodziło się wtedy modną ulicą Słowackiego, a na kawę do kultowej „Tęczowej”. – Kiedy poznałam Władka, studenta historii, dołączyłam do grona jego przyjaciół, do którego należał Maciek Glatman, Olek Grzeszek i Władek Krętosz, który udostępniał nam często na spotkania altankę w swoim ogródku działkowym. Spędzaliśmy razem dużo wolnego czasu – opowiada pani Grażyna i pokazuje mi zdjęcia z raciborskiego rynku, placu Bohaterów Westerplatte i Browarnej, które stały się tłem do wspólnej sesji zdjęciowej przyjaciół.

Kiedy przyszedł czas pisania pracy dyplomowej pani Grażyna znów pomyślała o rodzinnych stronach i poświęciła ją związkom Władysława Reymonta z Charłupią, gdzie miał swój majątek. Był więc powód, by kolejny raz odwiedzić sieradzkie, bo niewielka wioska, z którą przez pewien czas związał się pisarz, leży zaledwie 17 kilometrów od Warty. Tym razem towarzyszył jej pan Władysław, który pierwszy raz mógł posmakować życia na wsi. Pływał w Warcie, brał udział w pracach na polu i nawet dosiadał konia. Nie zdołało go to jednak przekonać do opuszczenia Raciborza, w którym się urodził i którego dzieje stały się jego pasją.

Pobrali się na ostatnim roku studiów. W Raciborzu odbył się ich ślub cywilny, a w Warcie kościelny. Aż do 1973 roku Płonkowie mieszkali z teściami Heleną i Erwinem Dziendzielami w kamienicy przy ul. Ogrodowej. – Jeden pokój zajmowali oni, drugi babcia Marysia, a trzeci mieliśmy dla siebie. To byli cudowni ludzie. Nigdy nie oceniali naszych decyzji, a my zawsze mogliśmy liczyć na ich wsparcie i pomoc, szczególnie w momencie, gdy pojawiła się na świecie nasza córka Ania – podsumowuje pani Grażyna.

W tym samym roku rozpoczęła razem z mężem pracę w Szkole Podstawowej w Tworkowie, u kierownika Jerzego Wziontka. – Tam pierwszy raz zetknęłam się z gwarą śląską. Miałam kłopoty ze zrozumieniem co te dzieci do mnie mówią, więc wychowany w Raciborzu Władek dokształcał mnie wieczorami w domu. Po roku dla mnie pojawił się etat w „Jedynce”, a dla Władka w „Jedenastce”, więc nie musieliśmy już dojeżdżać – tłumaczy pani Grażyna.

Nowy etat na prima aprillis

Kiedy przyszedł czas „Solidarności”, Andrzej Lachowicz przekonał panią Grażynę do wstąpienia do związku i wkrótce została przewodniczącą koła. Podczas stanu wojennego w mieście powołano komisarza wojskowego, któremu podlegała dotychczasowa władza. Zarządził on, że wydział oświaty musi przygotować listę nauczycieli wrogich obecnemu ustrojowi, a następnie przeprowadzić komisyjnie z nimi rozmowy w celu ustalenia, czy mogą dalej pracować zawodowo w oświacie. – Szokująca była dla nas wiadomość, że internowano nauczyciela „Medy

ka” Stanisława Różyckiego, a wkrótce dowiedzieliśmy się o zawieszeniu w czynnościach nauczycielki „Mechanika” Zofii Patuły, Ireny Klomby z „Budowlanki” i Marii Herman z „Medyka”. Mówiło się, że Andrzeja Lachowicza planowano przenieść do szkoły specjalnej. Ja też zostałam zakwalifikowana do przesunięcia i w ten sposób, niejako za karę, 1 kwietnia 1982 roku, zaczęłam pracę w „Dziesiątce”. Muszę jednak przyznać, że mimo moich obaw, zostałam bardzo dobrze przyjęta. Miałam też cały czas ogromne wsparcie ze strony teścia, który pracował tam od lat i cieszył się dużym szacunkiem – opowiada pani Grażyna, która dyplom magistra uzyskała w 1976 roku w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu, a będąc już nauczycielką szkoły specjalnej uzupełniła wykształcenie o oligofrenopedagogikę w Instytucie Kształcenia Nauczycieli w Katowicach.

Zaczynała w trudnym okresie, bo w trakcie roku szkolnego i obejmując wychowawstwo klasy po zmarłej Ewie Rut. Okazało się, że oprócz języka polskiego będzie musiała uczyć geografii, historii i matematyki, za którą nigdy nie przepadała. – Musiałam się dostosować do zaistniałych warunków i dość mocno obniżyć poprzeczkę, jeśli chodzi o wymagania wobec uczniów. Mimo braku doświadczenia już na początku udało mi się odnieść spory sukces, bo przekonałam do chodzenia do szkoły ucznia, który istniał tylko w dzienniku. Pojechałam do niego do domu, porozmawiałam z nim i jego rodzicami i zaczął przychodzić na zajęcia. Spotykam go do tej pory. Dostał pracę w „Mieszku” i okazało się, że wyrósł na porządnego człowieka – mówi pani Płonka.

Po reformie oświaty, w 1999 roku, Grażyna Płonka została dyrektorką gimnazjum specjalnego, w którym zaczęły działać trzy pierwsze klasy: pani Grażyny, Barbary Przygody i Ewy Orłowskiej. 1 grudnia 2000 roku gimnazjum zostało wchłonięte przez nowo utworzony Zespół Szkół Specjalnych, którym zaczęła kierować. Jej zastępczynią była Henryka Białuska, a po jej przejściu na emeryturę Ewa Konopnicka. – Nowo utworzone gimnazjum nie miało żadnego zaplecza, ani podręczników, które docierały do nas w trakcie roku szkolnego. Wytyczne programowe nakładały na nas obowiązek stworzenia pracowni fizyki i chemii, którą udało się zrobić w byłej pracowni drewna, a później komputerowej, którą wygospodarowaliśmy z części korytarza. Gdy dziś wchodzę do szkoły i widzę jak się w ciągu trzech kadencji Ewy Konopnickiej zmieniła, jestem dla niej pełna uznania – podkreśla Grażyna Płonka i dodaje, że największym osiągnięciem gimnazjum był pomysł „Bajtel Gali”, która przez osiemnaście lat wpisała się już w krajobraz naszego miasta i stała się wizytówką szkoły. – Nasza placówka miała zawsze szczęście do wspaniałych ludzi. Ola Orłowska miała tylko pomóc swej córce Ewie przy tworzeniu tej imprezy, a tak się w nią zaangażowała, że stworzyła profesjonalny zespół taneczny wraz z zapleczem kostiumowym. Była osobą tak otwartą na drugiego człowieka, że potrafiła w nim odnaleźć i wyzwolić ukryte talenty. Nauczyciele, którzy pracują w naszej szkole mają taki dar, że potrafią w swoją pracę i pomysły zaangażować całe rodziny. Krysia Buba we współpracę z niemieckim gimnazjum włączyła męża i swoje dwie córki, które podczas wyjazdów pełniły rolę tłumaczek i opiekunek. Pomagał nam również teść Basi Przygody – Leopold, który był naszym przewodnikiem po Niemczech. Nigdy nie żałowałam tego, że trafiłam do szkoły specjalnej, bo spotkałam tu wielu sympatycznych i oddanych dzieciom ludzi, a tak rodzinnej atmosfery, jaka panowała w naszej placówce, inni mogliby nam pozazdrościć – podsumowuje pani Grażyna.

Katarzyna Gruchot