Pomagając ptakom żyjącym w naszym otoczeniu tak naprawdę pomagamy sobie. Obserwacja ptaków, ich dokarmianie, samodzielne konstruowanie budek lęgowych i ich wywieszanie może stać się wspaniałą przygodą dla całej rodziny, szczególnie dla osób wychowujących dzieci. Kształtuje to opiekuńczą postawę dzieci wobec ptaków, w dalszej kolejności innych zwierząt a w konsekwencji właściwą postawę względem bliźnich. To wspaniała inwestycja w przyszłość naszych dzieci a przez to i w naszą własną. Zacieśniamy więzi rodzinne, rozwijamy zdolności manualne. Radość jaką niesie obserwacja ptaków być może przerodzi się w pasję do fotografii lub malarstwa.

Dlaczego budujemy budki lęgowe i sztuczne gniazda?

Człowiek swoją działalnością gospodarczą przekształca środowisko, bardzo często przekształcenia te nie służą dzikim zwierzętom, w tym ptakom. Pozbawiamy je ich naturalnych siedlisk, miejsc zdobywana pożywienia, schronienia czy miejsc rozrodu. Wielkołanowe, nowoczesne rolnictwo nie sprzyja większości ptaków związanych z krajobrazem agralnym. Chociaż są wyjątki, dzikie gęsi czują się wyśmienicie, nigdy nie miały tak bogatej bazy żerowej na europejskich zimowiskach (wielkołanowa uprawa rzepaków, zbóż ozimych, oraz ścierniska po uprawie kukurydzy stwarzają przebogatą bazę żerową).

Dla zrekompensowania tych niekorzystnych zmian powinniśmy stwarzać ptakom zastępcze miejsca lęgowe. Robią to leśnicy, wywieszając budki lęgowe by zrekompensować zmniejszenie się drzew dziuplastych. Dzięki umiejętnie wywieszonej budce lęgowej możemy uchronić elewację budynku od zabrudzenia. Zapewniając miejsca lęgowe w sadach owocowych możemy zmniejszyć liczbę szkodliwych owadów i ograniczyć stosowanie środków chemicznych.

Po pierwsze bezpieczeństwo

Wywieszając budkę lęgową lub budując inne sztuczne miejsce lęgowe pamiętajmy, iż możemy stworzyć śmiertelną pułapkę dla ptaków. Koty domowe dziesiątkują populacje ptaków i nietoperzy w pobliżu naszych domostw. W tereny zurbanizowane coraz chętniej wkraczają dzikie drapieżniki: kuny domowe i tchórze. Drapieżniki te szybko uczą się penetrować budki lęgowe w poszukiwaniu piskląt, tym bardziej że są one łatwiejsze do odnalezienia niż naturalne dziuple czy gniazda.

Substytutem naturalnych dziupli są budki lęgowe, umożliwiające utrzymanie licznych populacji niektórych gatunków dziuplaków w lasach. Wyróżniono 5 podstawowych typów budek:

a) A1 – dla najmniejszych dziuplaków (sikora modra, muchołówka żałobna),

b) A – dla większych dziuplaków (sikora bogatka, wróbel, mazurek),

c) B – dla szpaka, krętogłowa, kowalika, pleszki,

d) D – dla gołębia siniaka, dudka,

e) E – dla puszczyka, gągoła, tracza nurogęsi.

Konstrukcja budki powinna umożliwiać jej czyszczenie. Zaleca się wieszanie budki na wysokości 3 – 4 m (wyjątkiem jest budka typu E, którą należy zawiesić na wysokości co najmniej 6 m). Ekspozycja budki w drzewostanie nie ma istotnego znaczenia, należy jednak zwrócić uwagę, aby budka nie wisiała w miejscu permanentnie zacienionym lub silnie nasłonecznionym. W wymienionych przypadkach może dojść do szybkiego zagrzybienia budki lub przegrzania piskląt. Budki powinny być powieszone pionowo lub lekko pochylone do przodu. Odległość pomiędzy poszczególnymi budkami typu A i A1 powinna wynosić co najmniej 40 m. Budki można wieszać wzdłuż linii oddziałowych lub rozlokować je równomiernie w drzewostanie. Budki dla szpaków (typ B) można rozmieszczać w skupieniach (4 – 8 budek na sąsiednich drzewach).W przypadku budki dla puszczyka (typ E) eksponujemy maksymalnie 1 budkę na 100 ha lasu. Decyzję o liczbie i rozmieszczeniu budek podejmuje nadleśniczy w zależności od lokalnych warunków i potrzeb (np. po przeanalizowaniu zasiedlenia budek i dostępności naturalnych dziupli). Niezbędnym zabiegiem jest jesienne czyszczenie budek, ponieważ pozostawione w budce gniazda są źródłem groźnych dla ptaków pasożytów. Gromadzący się materiał gniazdowy dodatkowo „spłyca” budkę, co ułatwia drapieżnikom dostęp do jaj i lęgów. Oprócz przedstawionych klasycznych budek można rozwieszać budki innych typów, np. drążone w pniu. W celu wzbogacenia bazy pokarmowej ptaków należy sadzić rodzime gatunki drzew i krzewów, których owoce są chętnie przez nie zjadane.

(eco)