Zbliża się sezon grypowy. Lekarze ostrzegają, że tradycyjna epidemia grypy nałoży się na wyjątkową epidemię koronawirusa. I są zgodni: większe szanse na przetrwanie w zdrowiu do wiosny będą mieli ci, którzy zaszczepią się na zwykłą grypę. Toteż społeczeństwo bombardowane jest informacjami, że koniecznie trzeba zaszczepić się na grypę. Tym bardziej, że do tej pory szczepił się niewielki odsetek Polaków. Raptem 4%.

Jak powinna wyglądać kwalifikacja do szczepienia?

Ci, którzy szczepią się co roku, wiedzą doskonale, że przed podaniem szczepionki – zresztą nie tylko przeciw grypie, ale każdej – należy odbyć wizytę u lekarza rodzinnego. Zresztą wyraźnie mówi o tym instrukcja Polskiego Zakładu Higieny dostępna na stronie szczepienia.pzh.gov.pl pn. „Jak powinna przebiegać prawidłowa kwalifikacja pacjenta do szczepienia?” Czytamy w niej, że „zgodnie z obowiązującymi przepisami, każde dziecko i osoba dorosła zgłaszająca się w celu przeprowadzenia szczepienia obowiązkowego lub zalecanego musi przejść kwalifikacyjne badanie lekarskie”. PZH przypomina, że badanie lekarskie jest ważne 24 godziny i ma na celu wykrycie ewentualnych przeciwwskazań do szczepienia, opóźnienie wykonania szczepienia, modyfikację schematu szczepień. Istotne jest w czasie kwalifikacji zminimalizowanie ryzyka wystąpienia niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP) i zapewnienie maksymalnej skuteczności szczepienia. Dalej PZH w instrukcji dla lekarzy wyjaśnia, że „celem kwalifikacji do szczepienia jest upewnienie się co do wskazań oraz wykluczenie przeciwwskazań do podania szczepionki. Badanie lekarskie kwalifikacyjne do każdego szczepienia składa się z ukierunkowanego wywiadu oraz przesiewowego badania przedmiotowego, które obejmuje co najmniej ocenę stanu ogólnego pacjenta, w tym podstawowych parametrów życiowych (temperatura, akcja serca, oddychanie, świadomość), zbadanie gardła, węzłów chłonnych oraz osłuchanie płuc i serca. Badanie kwalifikacyjne do szczepienia jest bardzo podobne niezależnie od planowanej do podania szczepionki, różni się w szczegółach dotyczących przeciwwskazań do konkretnych szczepionek.”

Wątpliwości pacjentów

Choć wytyczne są jasne, to sami pacjenci mają wątpliwości. Również nasi czytelnicy zadają nam pytanie, jak będzie wyglądać szczepienie przeciwko grypie, skoro wiele przychodni Podstawowej Opieki Zdrowotnej w powiecie raciborskim udziela głównie teleporad. – Co roku szczepię się przeciwko grypie. W tym roku również chcę się zaszczepić. Ale mój lekarz rodzinny udziela głównie teleporad. Co w tej sytuacji? Czy szczepienie też zostanie przepisane poprzez teleporadę? Czy szczepionka zostanie przepisana bez wizyty u lekarza? No i w ogóle gdzie mam się zaszczepić? – pyta nas czytelnik Jan.

Lekarz jednoznacznie: badanie konieczne

To pytanie zadaliśmy wojewódzkiemu konsultantowi ds. medycy rodzinnej dr n. med. Ireneuszowi Szymczakowi. Ten stawia sprawę jasno: – Każde szczepienie, nie tylko przeciw grypie, jest poprzedzone badaniem lekarskim i przychodnia takie badanie musi zapewnić. Koniec i kropka. Najlepiej wykonywać szczepienie szczepionką, która jest dostępna w przychodni. Jeśli pacjent kupuje ją sam na receptę, musi pamiętać o tzw. ciągu termicznym. Szczepionka kupiona w aptece musi być odpowiednio zabezpieczona, nie może być narażona na działanie temperatury, bo wtedy może nie zadziałać. Dlatego preferujemy szczepienie szczepionką, która jest w przychodni, bo wtedy jest pewność, że ta szczepionka ma zachowane swoje właściwości – mówi dr n. med. Ireneusz Szymczak.

Nasz rozmówca uważa, że system teleporad został być może źle zrozumiany czy to przez pacjentów, czy też przez nielicznych lekarzy. – Żeby zmniejszyć ryzyko zainfekowania się pacjenta, choćby od innego pacjenta w przychodni, badanie lekarskie może być poprzedzone teleporadą, w czasie której lekarz dokonuje wywiadu, dotyczącego stanu pacjenta, pyta o to czy ma jakieś objawy itd. Ale szczepienie każde bez wyjątku musi być poprzedzone badaniem fizykalnym przez lekarza – zaznacza dr Szymczak.

A zatem lekarz rodzinny musi przyjąć w przychodni pacjenta, który chce wykonać szczepienie, nie tylko zresztą przeciw grypie. Po to by go przebadać przed wypisaniem recepty na szczepionkę. Natomiast ma prawo również wykonać wcześniej wywiad telefoniczny dotyczący stanu pacjenta, by wstępnie wypytać o stan pacjenta.

Artur Marcisz

W sezonie 2020/2021 w Polsce dostępne są następujące szczepionki przeciw grypie:

Influvac Tetra – szczepionka przeciw grypie, inaktywowana, podjednostkowa zawierająca oczyszczone antygeny powierzchniowe 4 wirusów grypy przygotowana w postaci zawiesiny do wstrzykiwań domięśniowo lub podskórnie, dawka: 0,5 ml. Należy do grupy szczepionek podjednostkowych III generacji jest przygotowywana w taki sposób, że w procesie wytwarzania stosowane są dodatkowe etapy oczyszczania, w stosunku do etapów procesu wytwarzania szczepionki typu rozszczepiony wirion. W efekcie produkt końcowy szczepionki zawiera dwa oczyszczone antygeny hemaglutyninę (HA) i neuraminidazę (NA) o zachowanych właściwościach antygenowych.

Vaxigrip Tetra – szczepionka przeciw grypie inaktywowana, zawierająca jako antygeny rozszczepiony wirion uzyskany z 4 wirusów grypy, przygotowana w postaci zawiesiny do wstrzykiwań domięśniowo lub podskórnie, dawka: 0,5 ml. Szczepionka ta należy do grupy szczepionek inaktywowanych II generacji, zawiera rozszczepiony wirion wirusa grypy, jest przygotowywana z inaktywowanych cząstek wirusa grypy (wirusy są rozbijane i oczyszczane w celu usunięcia białek pochodzenia niewirusowego).

Fluarix Tetra – szczepionka przeciw grypie inaktywowana, zawierająca jako antygeny rozszczepiony wirion uzyskany z 4 wirusów grypy, przygotowana w postaci zawiesiny do wstrzykiwań domięśniowo lub podskórnie, dawka: 0,5 ml. Szczepionka ta należy do grupy szczepionek inaktywowanych II generacji, zawiera rozszczepiony wirion wirusa grypy, jest przygotowywana z inaktywowanych cząstek wirusa grypy (wirusy są rozbijane i oczyszczane w celu usunięcia białek pochodzenia niewirusowego).

Fluenz Tetra – szczepionka przeciw grypie żywa. Antygenami są atenuowane (osłabione) wirusy grypy wielokrotnie pasażowane w ten sposób, aby rozmnażały się tylko w niższej temperaturze około 25°C (cold – adapted), co powoduje, że replikują się w jamie nosowej, a nie replikują w płucach; przygotowana do podawania donosowo; dawka 0,2 ml (po 0,1 ml do każdej dziurki nosa).