Dorastanie w cieniu wojny

Dzieciństwo spędzone na Podkarpaciu w maleńkiej wsi Wylewa zostawiło w pamięci małej Eugenii obraz żyjących ze sobą w zgodzie Polaków i Ukraińców, którzy wzajemnie sobie pomagali i wspierali się w trudnych czasach. Niedaleko leżącej wśród pól i lasów wsi płynął San, a dzieci bawiąc się poznawały swoje języki i uczyły się tolerancji. I pewnie byłyby to najpiękniejsze wspomnienia z okresu dorastania gdyby nie fakt, że Eugenia Pisarczyk urodziła się podczas wojny. To właśnie ona sprawiła, że w obrazie z dzieciństwa zabrakło rodziców. Był za to dom pełen miłości, prowadzony przez dwie dzielne kobiety: babcię Annę i jej młodszą córkę Anielę, która wychowywała dziewczynkę zastępując jej matkę. – Z okresu wojny niewiele pamiętam, ale utkwił mi jeden szczegół. Biegnę z ciocią Anielą przez pole, a nad nami nisko lecące samoloty. Ciocia ukrywa mnie w bruździe ziemi i przykrywa sianem. Słyszę odgłosy strzelania, ale żadna z kul nas nie dosięga. Jestem małym dzieckiem, więc nie zdaję sobie sprawy z tego, o co w tym ukrywaniu się chodzi – wspomina po latach Eugenia Żeńczak.

Jej rodzice: Maria (z domu Ożga) i Szczepan Pisarczykowie prowadzili przed wojną niewielkie gospodarstwo w rodzinnej Wylewie. Najradośniejszym dniem czasów wojny okazał się 23 marca 1940 roku, gdy przyszła na świat ich pierwsza córeczka, a najtragiczniejszym ten, w którym dostali nakaz wyjazdu na przymusowe roboty do III Rzeszy. Eugenię zostawili pod opieką babci i cioci, czyli siostry pani Marii, a sami wyruszyli w podróż pod Lipsk, gdzie pracowali u tamtejszego gospodarza aż do zakończenia wojny. – Mój tato był bardzo bystrym chłopcem i bardzo dobrym uczniem, szczególnie z matematyki. Nauczyciel, który był kierownikiem tamtejszej szkoły, przyszedł kiedyś do dziadków z propozycją, że jeśli kupią synowi garnitur, to on postara się, żeby mógł się dalej kształcić w mieście. Dziadkowie byli tak biedni, że na garnitur nie było ich stać, więc ojciec musiał zapomnieć o dalszej nauce. Miał jednak taką zdolność do języków obcych, że podczas pobytu w Niemczech nauczył się w jeden miesiąc języka angielskiego. Dzięki temu, po wyzwoleniu trafił na pewien czas do pracy w magazynie UNRRY. Do Polski wrócił później niż mama – opowiada pani Żeńczak.

W końcu życie powróciło do normalności. Na świecie pojawiła się młodsza o dziesięć lat siostra Krystyna, a Eugenia rozpoczęła naukę w szkole podstawowej w rodzinnej miejscowości, którą kontynuowała w Liceum Ogólnokształcącym w Jarosławiu.

A serca jak pociągi dwa

Dziś już nie pamięta co skłoniło ją do zmiany planów i przejścia po dwóch latach do Państwowej Szkoły Pielęgniarstwa Dziecięcego we Wrocławiu. Jak wspomina po latach, choć nie odziedziczyła po ojcu zdolności do języków obcych, zawsze była wzorową uczennicą i lubiła się uczyć. Odnalezienie się w dużym mieście było jednak dla dziewczyny z maleńkiej wioski sporym wyzwaniem. Napisała podanie o przyjęcie do szkoły w Warszawie i Wrocławiu. Ze stolicy odpisali, że jest za młoda, ale we Wrocławiu bez problemu ją przyjęli. Zamieszkała w internacie na terenie szkoły, w której prowadzono zajęcia teoretyczne z takich przedmiotów jak zasady pielęgniarstwa, higiena, anatomia i fizjologia, nauka o lekach, czy ratownictwo. Praktyki odbywały się szpitalach na oddziale chirurgii, noworodków i wcześniaków, sali operacyjnej i opatrunkowej, a także w żłobku i laboratorium. – Brakowało nauczycieli, więc często podczas praktyk w szpitalu zostawałyśmy same. Pamiętam takie zdarzenie na oddziale noworodków. Moja koleżanka zamiast kropli z witaminą K podała dziecku przez pomyłkę strofantynę. Dziecko zmarło, bo nikt nas wtedy nie kontrolował, a ja do końca życia zapamiętałam tę lekcję i prowadząc potem praktyki na raciborskim oddziale dziecięcym zawsze nadzorowałam pracę każdej uczennicy. We Wrocławiu zrozumiałam jak wielka ciąży na nas odpowiedzialność – podsumowuje pani Eugenia, która w 1958 roku uzyskała dyplom pielęgniarki.

Pierwsze zawodowe szlify zdobywała jako pielęgniarka zabezpieczająca zlot harcerski w Cieplicach, ale prawdziwym wyzwaniem stała się praca w Sanatorium Dziecięcym w Rymanowie. – Trafiały tam dzieci ze schorzeniami dróg oddechowych i pozostawały u nas przez dwa, trzy miesiące. Bardzo tęskniły za rodzicami, a my starałyśmy się nie tylko nimi opiekować, ale i wypełnić czas zabierając do parku, czy na spacer – opowiada pani Eugenia, która zdecydowała się uzupełnić wykształcenie w Korespondencyjnym Liceum Ogólnokształcącym w Krośnie. – Musiałam sobie tak ułożyć dyżury, żeby mieć wolne weekendy. Warunki nauki były naprawdę spartańskie, bo spałyśmy w podziemiach na materacach i od podłogi ciągnął taki chłód, że wróciłam kiedyś do pracy z 40-stopniową gorączką. Zamiast zwolnienia dostałam kieliszek spirytusu i musiałam iść na dyżur – wspomina. Praca w sanatorium miała jednak plusy, bo dzięki niej poznała swojego przyszłego męża.

Wszystko zaczęło się od tego, że do Rymanowa trafiła 6-letnia dziewczynka, która młodą pielęgniarkę obdarzyła ogromnym uczuciem. Jej ojciec, w podziękowaniu za kilkumiesięczną opiekę nad córką, zaproponował pani Eugenii wycieczkę do Krakowa. Dziewczyna zwiedziła z przewodnikiem miasto, a w drodze powrotnej znalazła się w przedziale z podchmielonymi pasażerami, którzy zaczęli ją zaczepiać. W obronie kobiety stanął żołnierz, który jechał na przepustkę do domu z jednostki w Gliwicach. Janusz Żeńczak tak się młodą Pisarczykówną zaopiekował, że najpierw podbił szturmem jej serce, a potem zdobył serca jej rodziców. Od takiego uczucia odwrotu już nie było.

Raciborzanką nie trzeba się urodzić

W 1961 roku pani Eugenia uzyskała świadectwo dojrzałości i została zatrudniona na oddziale noworodków Wojskowego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu. – Praca była naprawdę ciężka i pamiętam, że po północy byłam już tak zmęczona, że odpoczywałam kładąc się na podłodze z nogami opartymi o kaloryfer. Jak teraz gdzieś widzę takie żeliwne kaloryfery, to mi się od razu przypomina szpital – opowiada ze śmiechem i dodaje, że za sprawą pielęgniarki z chirurgii trafiła w końcu do Raciborza. – Zaproponowała mi opiekę nad ich pacjentem, który przeszedł operację i wracał na rekonwalescencję do domu. Okazało się, że jest kierownikiem Domu Pomocy Społecznej dla Dorosłych Św. Notburgi i chętnie zatrudni mnie tam, żebym przyuczała siostry do opieki nad pacjentami. Dostałam mały pokoik na ostatnim piętrze budynku i jednocześnie pracowałam w kolejowej służbie zdrowia, co miało takie plusy, że mogłam korzystać ze zniżkowych biletów na pociągi – podsumowuje pani Eugenia, która w 1963 roku była już szczęśliwą mężatką, a rok później przyszła na świat jej córka Iwona.

Żeńczakowie zamieszkali w maleńkim mieszkanku nad przychodnią przy ulicy Kolejowej. – To był jeden pokój z kuchnią na strychu, a wodę trzeba było przynosić z korytarza. Czasy były biedne, ale szczęśliwe. Po roku jako nauczycielka dostałam mieszkanie z telefonem przy ulicy Piwnej, w którym mieszkam do tej pory – wspomina po latach.

We wrześniu 1968 roku dołączyła do grona pedagogów Liceum Medycznego Pielęgniarstwa w Raciborzu, gdzie została nauczycielem przedmiotów zawodowych. – Nikogo nie znałam, ale czułam się jak w jednej wielkiej rodzinie. Nie było podziałów, wzajemnie sobie pomagałyśmy i szybko się zaprzyjaźniłyśmy. Trzymałyśmy się razem z Gizelą Zielonką, Heleną Maślanką, Reginą Wochnik i Heleną Bluszcz. Byłyśmy chłonne wiedzy, wszystko nas interesowało i chciałyśmy się cały czas uczyć. Helena Maślanka opowiadała nam kiedyś jak wyglądała jej praca na oddziale ze sztuczną nerką. Tak nas to zainteresowało, że załatwiła nam wyjazd do Bytomia i pojechałyśmy tam, żeby to wszystko zobaczyć. Każda z nas się dokształcała. Ja skończyłam najpierw Studium Nauczycielskie Średnich Szkół Medycznych we Wrocławiu, a następnie studiowałam zaocznie na wydziale pielęgniarskim Akademii Medycznej w Lublinie, gdzie uzyskałam tytuł magistra pielęgniarstwa – mówi pani Żeńczak, która po studiach zaczęła dodatkowo wykładać anatomię i fizjologię.

W szkole odpowiadała też za praktyki na oddziałach pediatrii i noworodków. – W naszej wsi szybko rozeszło się, że jestem wykładowcą w szkole pielęgniarskiej, więc zaczęli mi podsyłać swoje córki sąsiedzi, trafiały też do naszego Medyka moje kuzynki i wreszcie siostra. Wszystkie traktowałam jednakowo i żadnej taryfy ulgowej nie było. Miałam zawsze w pamięci wypadek z noworodkiem, który przytrafił się mojej koleżance i pilnowałam uczennic na każdym kroku – podsumowuje.

W 1971 roku pani Eugenia założyła w Liceum Medycznym pierwsze Koło Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego, którego przez siedem lat była przewodniczącą. Za długoletnią pracę dydaktyczno-wychowawczą została wpisana do Księgi Pamiątkowej Zasłużonych Pielęgniarek dla rozwoju Towarzystwa Pielęgniarstwa na Śląsku, a w 1995 r. otrzymała honorowy tytuł Nestorki Pielęgniarstwa Województwa Katowickiego. – Kiedy przyjechałam do Raciborza, to miasto było mi obce. Nie miałam tu rodziny, znajomych, ani przyjaciół. Teraz czuję, że nie mogłabym mieszkać już nigdzie indziej i choć się tu nie urodziłam, czuję się pełnoprawną raciborzanką. Spotykam często moje dawne uczennice i jestem z nich dumna. Jestem też dumna z tego, że całe swoje życie zawodowe poświęciłam szkole, która wydała na świat tak wiele świetnie wyszkolonych pielęgniarek – podsumowuje Eugenia Żeńczak, która w 1998 roku przeszła na emeryturę i do dziś mieszka w Raciborzu.

Katarzyna Gruchot