Profesor Marian Kapica swoje bogate i pracowite życie rozpoczął 26 marca 1934 roku w Brzeziu nad Odrą. Matka Julianna z domu Kocjan i ojciec Jan wnieśli do założonej rodziny elementy wielokulturowości: matka – dziedzictwo Śląska, ojciec – Wielkopolski.

Kolejnymi miejscami zamieszkania były: Gołkowice, Wierzbica pod Ostrawą, Grabówka w gminie Lubomia oraz powojenny Racibórz, wyznaczone służbowymi decyzjami, którym musiał się podporządkować ojciec – polski strażnik graniczny.

Lata dzieciństwa profesora przypadały na trudny okres początku drugiej wojny światowej. Szczególnie traumatycznym wydarzeniem była tułaczka matki z trojgiem małych dzieci z Wierzbicy pod Tarnów, a potem do rodzinnej wsi Grabówka. Tam też przybył ojciec, szczęśliwie ocalony z niemieckiej niewoli.

Edukacja była celem życiowym

Marian Kapica edukację rozpoczął w Szkole Podstawowej w Lubomi, a kontynuował ją od 1946 roku w Raciborzu. Osiedlenie się w Raciborzu było związane z miejscem pracy ojca, który po wojnie został tam zatrudniony w magistracie i przeniósł się z Grabówki do miasta wraz z rodziną.

W Szkole Podstawowej w Lubomi rozpoczęła się również Jego przygoda z harcerstwem. W 1945 roku wstąpił do działającej tam drużyny i złożył przyrzeczenie na ręce Pawła Bielicy z Hufca w Pszowie. Działalność w ZHP przerwana została rozwiązaniem organizacji, ale od 1956 roku do początku lat osiemdziesiątych profesor był bardzo aktywnym jej członkiem – kontynuował owocną pracę instruktorską w raciborskim Hufcu.

Jak mawiał, to ta praca społeczna z dziećmi zaprowadziła go, późniejszego harcmistrza, do pedagogiki jako zawodu oraz uprawianej dyscypliny naukowej.

Po ukończeniu Szkoły Podstawowej nr 4, która mieściła się w obecnym budynku II Liceum Ogólnokształcącego, profesor podjął dalszą edukację w Państwowym Liceum Pedagogicznym w Raciborzu. Jednak po pierwszym roku nauki trudna sytuacja materialna rodziny doprowadziła do zmiany szkoły. Ukończył Państwowe Gimnazjum Przemysłowe przy Zakładach Elektrod Węglowych i tam też rozpoczął pracę na stanowisku robotniczym. Jego celem życiowym zawsze była jednak dalsza edukacja. Po uzyskaniu średniego wykształcenia został zatrudniony w Miejskiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Raciborzu na stanowisku instruktora oświaty zdrowotnej.

Łącząc pracę zawodową ze studiami wieczorowymi w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu rozpoczął także intensywną działalność naukową.

Kierował szkołą medyczną

Jeszcze jako pracownik Miejskiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, wraz z ówczesnym kierownikiem wydziału zdrowia i opieki społecznej, dr. Wacławem Broniewiczem, tworzył w Raciborzu podwaliny średniego szkolnictwa medycznego. W 1963 roku rozpoczęło działalność Liceum Medyczne Pielęgniarstwa dla pracujących asystentek pielęgniarskich, rok później – Liceum Medyczne z 5-letnim cyklem kształcenia absolwentów szkoły podstawowej. Profesor Marian Kapica został jego dyrektorem. Z początkiem lat siedemdziesiątych organizował także Liceum Medyczne w Kędzierzynie-Koźlu, będące filią raciborskiej szkoły. Zyskała ona wkrótce samodzielność.

Trzynastoletni okres kierowania szkołą medyczną zaowocował wykształceniem ponad 540 dyplomowanych pielęgniarek (i kilku pielęgniarzy) – fachowych pracowników służby zdrowia. Wiele z nich po dzień dzisiejszy pracuje w raciborskich placówkach opieki zdrowotnej.

Inicjator powołania uczelni wyższej

W 1977 roku podjął pracę na stanowisku starszego wykładowcy pedagogiki w Wydziale Zamiejscowym w Raciborzu Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Katowicach (obecnie AWF). Stało się to za sprawą ówczesnego dziekana, prof. dra hab. Joachima Raczka – późniejszego prorektora i rektora AWF oraz pierwszego rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Raciborzu.

Lata 1977 – 1983 to okres funkcjonowania w Raciborzu, jak się okazało – na okres czasowy – oddziałów dwóch śląskich uczelni: Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Katowicach oraz Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. To również czas intensywnych prac grupy raciborzan, których celem było powołanie w naszym mieście wyższej uczelni. Członkiem zespołów inicjujących i następnie wnioskujących był również Marian Kapica. Te pierwsze w dziejach Raciborza zabiegi o samodzielną uczelnię okazały się jednak nieskuteczne. Do tej idei ponownie powrócono w Raciborzu pod koniec lat 90-tych minionego wieku. Zespół ten, złożony ze specjalistów i znawców kształcenia akademickiego wraz z prof. Kapicą, wspierany intensywnie przez władze samorządowe miasta i powiatu raciborskiego, odniósł pełny sukces. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu rozpoczęła swą działalność w roku 2002.

Doktor z Opola

Rok 1981 to związanie się na stałe z Wyższą Szkołą Pedagogiczną im. Powstańców Śląskich w Opolu. W tymże roku został zastępcą kierownika raciborskiego Oddziału WSP w Opolu. Praca ta stworzyła okazję do zawarcia koleżeńskiego partnerstwa (i przyjaźni) z ówczesnym przełożonym, dr. Augustynem Leśnikiem. Warto nadmienić, że współpraca ta zaowocowała między innymi powołaniem w Raciborzu Oddziału Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego.

W opolskiej uczelni profesor kontynuował zarówno pracę dydaktyczną, jak i intensywną działalność naukowo-badawczą. Jej rezultatem były liczne publikacje oraz czynny udział w konferencjach krajowych i zagranicznych. Jest to również okres finalizowania doktoratu. 27 sierpnia 1987 roku Rada Wydziału Filologiczno-Historycznego Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu nadała mu stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki.

W 1995 roku Marian Kapica uzyskał kolejny stopień naukowy – doktora habilitowanego (w zakresie pedagogiki). Przewód habilitacyjny odbył się na wydziale pedagogicznym Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu na podstawie pracy habilitacyjnej pt. Pedagogika wobec problemów zdrowia. Z kolei w roku 2000 został powołany przez rektora Uniwersytetu Opolskiego – na podstawie uchwały Senatu – na stanowisko profesora nadzwyczajnego.

Rzecznik polskiej myśli pedagogiki

Dorobek naukowy Mariana Kapicy stanowi ponad sto pięćdziesiąt pozycji z zakresu pedagogiki i pedagogiki zdrowia, pedagogiki społecznej zamieszczonych w czasopismach krajowych oraz zagranicznych, w publikacjach zbiorowych, zeszytach naukowych, w książkach i materiałach pokonferencyjnych. Profesor brał także udział w imponującej liczbie konferencji krajowych, międzynarodowych i zagranicznych. Na szczególną uwagę zasługują prace opublikowane w Czechach. Maciej Demel, opiniując dorobek prof. Kapicy, zaznaczył, że stał się on w tym kraju rzecznikiem polskiej myśli pedagogiki zdrowia, jej tradycji i współczesnego dorobku.

Realizował się również jako dydaktyk. Prowadził wykłady i ćwiczenia między innymi z pedagogiki ogólnej, pedagogiki zdrowia, pedagogiki społecznej i opiekuńczo-wychowawczej, andragogiki, geragogiki, metod badań pedagogicznych. Od uzyskania stopnia naukowego doktora, a następnie doktora habilitowanego, prowadził seminaria licencjackie, magisterskie, a następnie doktorskie. Należy dodać, że wypromował ponad dwustu magistrów i ponad stu licencjatów.

Jego studenckie koła naukowe

Przez 12 lat był opiekunem Koła Naukowego w Instytucie Nauk Pedagogicznych w Uniwersytecie Opolskim. Prowadził również Koło w Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, gdzie w latach 1996 – 2002 kierował Zakładem Wychowania Zdrowotnego, a przez rok także Katedrą Pedagogiki i Psychologii.

Można też powiedzieć, że Marian Kapica był obserwatorem i aktywnym uczestnikiem zdarzeń w samym Raciborzu, jak i w obiektach dzisiejszej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej. Prowadził bowiem zajęcia z przedmiotów pedagogicznych w Studium Nauczycielskim Wychowania Przedszkolnego oraz w Kolegium Wychowania Fizycznego i Zdrowotnego. Dla tej szkoły opracował koncepcję i podstawę programową przedmiotu „wychowanie zdrowotne”, co znalazło swoje odzwierciedlenie w jej nazwie. Raciborskie Kolegium z tak wyeksponowaną nową dziedziną wiedzy i praktyki edukacyjnej było wtedy jedyną tego rodzaju placówką w kraju.

Rozwijał PWSZ

Od momentu powstania Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Raciborzu profesor Marian Kapica zaangażował wszystkie swoje siły w zadania organizacyjne i dydaktyczne, trwale przyczyniając się do rozwoju naszej Uczelni. Był organizatorem, a zarazem pierwszym dyrektorem Instytutu Studiów Edukacyjnych. Jako członek kierownictwa uczelni, wraz z rektorem, profesorem Joachimem Raczkiem i prorektorem, profesorem Jerzym Pośpiechem, pracował nad kształtem i rozwojem uczelni oraz nadaniem jej wyrazistego charakteru placówki dydaktycznej i naukowo-badawczej, usytuowanej na polsko-czeskim pograniczu geopolitycznym i socjokulturowym. W latach 2004 – 2007 pełnił funkcję prorektora do spraw dydaktyki i studentów.

Z żoną Gabrielą, repatriantką z Wileńszczyzny, tworzył zgodną rodzinę. Był ojcem Joanny oraz dziadkiem Barbary.

Senat Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej nadał prof. Marianowi Kapicy tytuł „Zasłużony dla PWSZ”.

(oprac. na podstawie materiału PWSZ)