O artykuł o takim tytule poproszono mnie do tego numeru. Tym razem więc pozwolę sobie na materiał przekrojowy a nie opis poszczególnych przypadków. Bo kiedy rolnik potrzebuje prawnika? We wszystkich życiowych i zawodowych sprawach. Jak każda inna grupa zawodowa. W sprawach rodzinnych, majątkowych i spadkowych. A jeśli o spadkach już mowa to może jedna ciekawostka, dla jednych korzystna dla drugich wydająca się być niesprawiedliwą. Otóż, przekazanie gospodarstwa rolnego w zamian za emeryturę w trybie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wyłącza zachowek. Ma to bardzo daleko idące skutki ponieważ oznacza, że jeśli rodzice przekazali gospodarstwo rolne w ten sposób jednemu ze swoich dzieci to po śmierci rodziców pozostałym dzieciom nie przysługuje roszczenie zachowkowe przeciwko nabywcy gospodarstwa. Warto więc przeanalizować treść zawartej umowy, bo od niej zależy właściwa ocena prawna. Wielu osobom wydaje się to niesprawiedliwe. Co więcej, żyją w nieświadomości, licząc że po śmierci rodziców brat lub siostra się z nimi rozliczą a jeśli nie będą chcieli to na ich korzyść sprawę rozstrzygnie sąd. Niestety nie. Judykatura i piśmiennictwo stoją na stanowisku, że jest to inna forma prawna przekazania niż darowizna, a skoro zawiera w sobie inne elementy niż umowa darowizny, to musi też być inaczej traktowana i wywierać inne skutki prawne. Niestety, przy wyliczaniu zachowku tylko „zwykłe” darowizny (w sensie prawnym to po prostu umowa darowizny opisana w kodeksie cywilnym) są doliczane do spadku przy obliczaniu zachowku. A skoro doszliśmy do darowizn, bo przecież nie od razu rolnik chce się wyzbyć całego gospodarstwa, ale może przecież chcieć przekazać część pola jeszcze za życia któremuś ze swoich dzieci albo sprzedać, to pamiętać trzeba, o czym z pewnością rolnicy wiedzą, o zapisach ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Ustawa ta jest znana doskonale notariuszom spisującym takie akty, ale nie zawsze wszystkim stronom czynności. Chodzi o ograniczenia w nabywaniu gruntów rolnych przez osoby nie będące rolnikami (i dodajmy od razu nie będące jednocześnie najbliższymi członkami rodziny rolnika). Temat jest bardzo szeroki więc jedynie odwołam się do wiedzy rejentów i wskażę, że jeśli ktoś planuje nabyć grunty rolne to najpierw powinien zapoznać się z przepisami powołaj ustawy, albo zapytać o szczegółowy przebieg procedury notariusza, który będzie sporządzał akt. Również pojawiającym się pytaniem jest zagadnienie pierwokupu przy umowie dzierżawy, jak również prośby o sporządzenie samej umowy dzierżawy. Od kupna, dzierżawy lub darowizny nieruchomości rolnej niedaleko już do zagadnień związanych z uprawą gruntów rolnych. Jakie tu mogą pojawić się problemy? Oczywiście przeróżne, ale chyba najczęstsze to zaoranie miedzy albo wejście na sąsiednie pole. Kwestie związane z wewnętrznymi drogami, które rolnicy wyznaczyli między sobą i użytkowali od wielu lat, aż pojawił się problem i jeden z nich zabronił jeżdżenia po swoim polu. Problem najczęściej tkwi w odległej przeszłości, gdy właścicielem pól, do których prowadziła ta „droga” była ta sama osoba lub najbliższa rodzina. Z upływem lat niektóre więzy się poluźniają lub w prawo własności wstępują zupełnie obce osoby. Problemy z wyznaczeniem granic i przebiegiem dróg wymagają najczęściej udziału geodety, który odnajdzie kamienie graniczne, a gdy ich brak ustali granice. Z uprawą wiążą się również szkody spowodowane przez zwierzęta, np. dziki, które wchodzą w pole powodując szkody. Bo przecież było zasiane, rolnik poniósł koszty związane z obsianiem pola, a tu dzika zwierzyna niszczy przyszły plon. Budowa nowych dróg czasami wymaga zastosowania wywłaszczenia, a co za tym idzie rozliczenia z dotychczasowym właścicielem. To również temat przy którym może przydać się pomoc ze strony prawnika. I temat, który zapewne będzie coraz częstszy, a mianowicie stawianie wiatraków. Jeszcze ich w naszym terenie niewiele, ale wszystko wskazuje na to, że będziemy coraz częściej korzystać i na większą skalę z energii pochodzącej z natury. Cel jest szczytny, ale dla rolnika może to oznaczać poza zarobkiem obciążenia na wiele lat, a trzeba się zastanowić również nad tym, co z takim wiatrakiem stanie się gdy wygaśnie umowa dzierżawy, kto go zdemontuje i na czyj koszt. No i tematy związane ze sprzedażą zebranego zboża, wyhodowanych zwierząt czy sprzętu rolniczego, prawidłowością skonstruowania umów, zastosowania zadatku czy kar umownych.

Tematów jest jak widać wiele i nie sposób odpowiedzieć na postawione w tytule pytanie. Zachęcam do tego co zawsze, niezależnie czy ktoś jest rolnikiem czy wykonuje inny zawód, aby przed zawarciem umowy lub podjęciem innych czynności prawnych ustalić pełen stan faktyczny i prawny, a jeśli pojawią się wątpliwości aby poradzić się prawnika w tym zakresie. Jeśli problem zostanie ustalony „przed” można znaleźć rozwiązanie lub odstąpić od niekorzystnej transakcji, ale jeśli rozwiązania szuka się już po fakcie niestety często okazuje się, że jest już za późno i nie da się naprawić wcześniejszego błędu. Taki jest również przewodni cytat cyklu niniejszych artykułów: „dbającemu o swoje interesy nie dzieje się krzywda”. I z tym przesłaniem Państwa zostawiam życząc spokojnego, zdrowego i radosnego nowego roku.